Nijer’in devrilen cumhurbaşkanı Mohamed Bazum’un bir danışmanı Associated Press’e verdiği demeçte askeri darbenin akabinde konut hapsine alınan Cumhurbaşkanın yiyeceklerinin tükenmekte olduğunu ve her dakika ömür şartlarının daha berbata gittiğini söyledi.
SARAYINDA ALIKONULUYOR
Batı Afrika ülkesinin demokratik olarak seçilmiş başkanı olan Cumhurbaşkanı Mohamed Bazum, 26 Temmuz’da isyancı askerlerin harekete geçtiği tarihten beri eşi ve oğluyla birlikte Niamey’deki cumhurbaşkanlığı sarayında alıkonuluyor.
ELEKTRİK VE SU OLMADAN YAŞIYOR
Danışmana nazaran aile elektrik olmadan yaşıyor ve yemek olarak yalnızca pirinç ve konserve materyalleri kaldı. Bazum şu an için uygun sıhhat durumunda ve asla istifa etmeyecek, danışmanın sözüne nazaran. Danışman, hassas durumu medya ile tartışmak için yetkilendirilmediği için anonim olarak konuştu.Bazoum’un siyasi partisi, liderin hayat şartlarını onaylayan bir açıklama yayınladı ve ailenin birebir vakitte akan su olmadan kaldığını belirtti.
Bazum’un darbe sonrası toplumsal medya üzerinden güldüğü bir fotoğrafı paylaşılmıştı.
ABD DAVETTE BULUNMUŞTU
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Salı günü son diplomatik gayretler hakkında Bazoum ile görüştüğünü söyledi. Bir sözcü, Blinken’ın “Başkan Bazoum ve ailesinin güvenliği en kıymetli öncelik” olduğunu vurguladığını belirtti. Bazoum’un partisi, şartlarının sıkıntı olduğunu belirten bir açıklama yayınladı. ECOWAS başkanları yarın krizin sonraki etabını görüşmek üzere bir ortaya gelecek.
NİJER NEDEN DEĞERLİ BİR ÜLKE?
Nijer, yüzölçümü bakımdan Batı Afrika’nın en büyük ülkesi. Siyasi olarak ise, son yıllarda, arka arda darbeler yaşanan komşuları Mali ve Burkina Faso’nun yanında, izafi demokratik istikrar timsali sayılabilirdi. Stratejik olarak ülkede Fransız ve ABD üsleri var ve Nijer bu ülkelerin İslamcı kümelerle savaşında değerli bir “partner” olarak görülüyor. Hatta Amerikan Dışişleri Bakanlığı Nijer’i “Sahil bölgesinin istikrarı bakımından kilit önemde” ve IŞİD ya da El Esas üzere İslamcı kümelere karşı uğraşta “güvenilir bir terörle gayret ortağı” diye tanımlamıştı. Ekonomik olarak ise Nijer, topraklarındaki uranyum madenleri bakımından büyük değer taşıyor ve dünya urunyum üretiminin yüzde 7’sini yapıyor. Bu radyoaktif unsur ülke iktisadı bakımından o kadar büyük kıymet taşıyor ki başşehir Niamey’deki en büyük caddelerden birine Uranyum Bulvarı ismi verilmiş.
DARBEYİ KİM NİYE DESTEKLEDİ?
Afrika’nın Kıyı diye anılan bu orta jenerasyonu dünyanın en çalkantılı ve istikrarsız bölgelerinden biri ve demokrasinin son yıllarda daha da gerilediği gözleniyor. İslamcı silahlı kümeler Mali, Nijer ve Burkina Faso’nun birleştiği hudut bölgelerinde güç kazandılar, belirli bölgeleri denetim ediyor ve hücumlar düzenliyorlar. Gerçi Nijer İslamcılarla çabada komşuları Mali ve Burkina Faso’dan daha başarılıydı lakin sonu gelmediği üzere giderek büyüyen bu istikrarsızlık, sorunun yalnızca sert askeri müdahalelerle çözümlenebileceği inancının birtakım kesitlerde güçlenmesine yol açtı. Darbenin, tabanda aşikâr kesitlerden almış göründüğü halk takviyesinin gerisinde biraz da bu var. Buna rağmen askeri cuntanın İslamcı militanlarla çabada, devrik hükümetten daha başarılı olacağının bir garantisi yok. Komşu Mali ve Burkina Faso’daki darbeler, isyancılarla gayrette fazla bir fark yaratmadı. Bölgedeki siyasi istikrarsızlığın tesirlerine bir de iklim değişikliğinin yol açtığı Sahra’dan Sahil’e gerçek genişleyen çölleşmenin yarattığı külfetleri eklemek mümkün. Uzmanlar Kıyı bölgesinde sıcaklığın dünyanın her yerinden daha süratli yükseldiğini söylüyor.
DARBEYE HANGİ ÜLKELER NASIL REAKSİYON VERDİ?
Nijer’i 1960 öncesi sömürge olarak yöneten Fransa, askeri idaresi derhal en sert formda kınadı. Fransa Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasında Cumhurbaşkanı Bazoum’un ülkenin tek yasal önderi olduğu ve Fransa’nın General Tchiani liderliğindeki darbeyi tanımadığı kaydedildi. ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, gözaltındaki Cumhurbaşkanı Bazoum’un derhal hür bırakılmasını istedi. Afrika Birliği, AB ve BM darbeyi kınayan açıklamalar yaptılar. Batı Afrika ülkeleri ekonomik birliği ECOWAS darbe liderliğine 6 Ağustos Pazar gecesi 23.00’e kadar müddet tanıdı ve darbenin sonlandırılması için gerekirse askeri müdahaleyi de içeren bir plan açıkladı. Fransa da ECOWAS’ın atacağı her adımı destekleyeceğini bildirdi. Darbeye takviye veren tek ses ise Rusya’daki paralı asker şirketi Wagner’den geldi. Şirketin başkanı Yevgeni Prigojin, darbeyi zafer olarak niteledi. Prigojin’in “Nijer’de olan, Nijer halkının sömürgecilerle gayretinden öbür bir şey değil” dediği Wagner yanlısı Telegram kanalında aktarıldı lakin bu kelamları nitekim onun söylediği bağımsız kaynaklar tarafından doğrulanmış değil.
ECOWAS’TA HANGİ ÜLKELER VAR VE NASIL BİR MÜDAHALE PLANLANIYOR?
Batı Afrika Ekonomik Birliği üyesi ülkeler, Nijer’deki askeri darbenin sonlandırılması için askeri müdahaleyi de içeren bir planı duyurdu. Darbe liderliğine verilen ültimatomda tanınan mühlet de Pazar gecesi doldu. Fransa da ECOWAS’ın atacağı her adımı destekleyeceği açıklaması yaptı. ECOWAS’ın müdahale planına nazaran, taarruz yapılacak yerler birlik üyesi ülkelerin önderleri tarafından belirlenecek. Açıklama ECOWAS’ın Siyasi İşler, Barış ve Güvenlik Komiseri Abdel-Fatau Musah tarafından yapıldı.
Nijerya’nın başşehri Abuja’da yapılan üç günlük kapalı tepe sonrası konuşan Musah, “Bir müdahalenin, gerekli kaynaklar dahil tüm detayları masaya yatırıldı” formunda konuştu. 15 ülkenin bulunduğu birlik, darbe sonrası Nijer’e yaptırım uygulamaya başladı. Bu ülkeye, tahlil için yapılan ziyaret ise tahlilsiz kaldı.
Musah yaptığı açıklamada, diplomasinin işlemesini istediklerini de vurguladı ve darbe idaresine geri adım atma davetinde bulundu. Nijerya Devlet Lideri Bola Ahmed Tinubu da hükümetine askeri hazırlık yapma davetinde bulundu. Senegal de asker göndermeyi vaat ediyor. Şimdi ECOWAS tarafından askeri bir teşebbüs başlatıldığına dair bir haber
NİJER’DE OLANLARIN RUSYA VE WAGNER İLE NE İLGİSİ VAR?
Bölgede faaliyet gösteren gerek cihatçı kümeler gerekse de Wagner paralı askerleri Nijer siyaseti üzerinde farklı tesirler yarattı. Geçen hafta Nijer’de darbe lehine şov yapan kimi kümelerin ulusal bayrağın yanı sıra Rusya bayrağı da taşıdıkları görüldü. Darbeden evvel Cumhurbaşkanı Bazoum, Wagner’in hükümetinin aleyhinde bir “dezenformasyon kampanyası” yürüttüğünden yakınmıştı. Afrika’nın bir çok ülkesinde, maden işletmeciliği yaparak askeri faaliyetlerine mali kaynak sağlayan Wagner’in, Nijer’deki başta Uranyum olmak üzere çeşitli madenlerde de gözü olduğunu varsayım etmek zorlama olmaz. ABD, Cumhurbaşkanı Bazoum’un devrilmesinde Wagner güçlerinin rol oynadığına dair bir delil olmadığını söylüyor lakin durumun değişken olduğuna da işaret ediyor. Nijer’de darbeyle idaresi ele geçiren yeni liderliğin, eski hükümetin Batı ülkeleriyle yürüttüğü ittifaktan uzaklaşıp, Rusya’ya yaklaşmaya meyledebileceğine dair birtakım ipuçları var. Bu türlü olursa Nijer de birer askeri darbe sonrasında Rusya’ya yakınlaşan komşuları Burkina Faso ve Mali’nin müsaadeden gidecek.
AFRİKA’DAN KUZEYE GÖÇMEN AKININA TESİRİ OLUR MU?
Devrik Bazoum hükümeti Akdeniz üzerinden Avrupa’ya yönelen göçmen akınının engellenmesi konusunda Avrupa ülkeleri ile işbirliği yapıyordu. Bu çerçevede Libya’daki kamplarda toplanan yüzbinlerce göçmeni geri almayı kabul etmişti. Ayrıyeten Nijer’in devrik hükümeti başka Batı Afrika ülkelerinden kuzeye insan kaçakçılığı yapan şebekelere karşı da operasyonlar yürütüyordu. Yeni idarenin bu hususta nasıl bir tavır alacağı bilinmiyor. Hasebiyle AB ülkelerinin Nijer ile ilgili tavır ve korkularında bu faktörün de rol oynadığı söylenebilir.
